ΣΟΥΒΛΑΚΙ. Η... τυλιχτή ιστορία!

Όταν μιλάμε για σουβλάκι, δεν εννοούμε κάποια καινούργια ανακάλυψη. Μιλάμε για μια τέχνη ψησίματος ηλικίας τουλάχιστον 3.000 ετών. Ακόμα και στα ομηρικά έπη υπάρχουν αναφορές που θέλουν τον Αχιλλέα να ψήνει στη θράκα σουβλάκια και κομμάτια κρέατος που έμοιαζαν με κοντοσούβλια.Επίσης, ο Αθήναιος στο έργο του «Δειπνοσοφισταί» έχει μια πολύ χαρακτηριστική αναφορά: Ο Ηγήσιππος, λέει, που έζησε γύρω στο 170 π.Χ. και υπήρξε μία από τις σημαντικότερες συγγραφικές πηγές για την Ιστορία της Εκκλησίας της Ιερουσαλήμ, συνέγραψε το περίφημο «Οψαρτυτικό», κάτι σαν αρχαίο οδηγό μαγειρικής.

Σ' αυτόν, λοιπόν, αναφέρει ένα έδεσμα με την ονομασία «κάνδαυλος», που από την περιγραφή φαίνεται να μοιάζει πολύ με το σουβλάκι. Είχε διάφορα κομμάτια ψητού κρέατος, πίτα, τυρί, άνηθο και συνδυαζόταν με κάποιο ζουμί. Ενα ιδιόμορφο σουβλάκι από εντόσθια συναντάται στην αρχαία Ρώμη και σε κείμενα του 1ου αι. μ.Χ., αλλά και αργότερα στην Κωνσταντινούπολη, όπου μετά την άλωση, πλανόδιοι πωλούσαν στους δρόμους εκτός από φρούτα ή λαχανικά και σουβλάκι με πίτα.

Η ιδέα του τυλιγμένου κρέατος μαζί με λαχανικά και διάφορα αρωματικά απαντάται σε πολλές κουζίνες του κόσμου, από την ασιατική, την ιαπωνική και την κινεζική μέχρι την αραβική, την ισπανική και την αμερικανική ή ακόμα και τη γαλλική.

H Eλλάδα δεν είναι ο μόνος τόπος στον πλανήτη όπου το κρέας ή τα λαχανικά σουβλίζονται σε ξυλάκια (καλαμάκια) για να ψηθούν στα κάρβουνα. Tο σουβλάκι, στην ουσία, είναι παγκόσμιο φαγητό

Από την Αμερική, όπου το μπάρμπεκιου είναι τρόπος ζωής, ένα δημοφιλές σουβλάκι περιέχει ένα και μοναδικό κομμάτι κρέας, λουκάνικο, σουβλισμένο και ψημένο στη σχάρα. Τα καρυκεύματά του είναι τα γνωστά: μουστάρδα και κέτσαπ. Είναι ίσως από τα πιο φτωχά σαν ιδέα φαγητά στη σχάρα. Αλλού, όμως, η παράδοση είναι πλούσια και πάρα πολύ γευστική.

Στη Μεσόγειο το σουβλάκι ψήνεται παντού, από τις ακτές της Ισπανίας μέχρι τα μεζεδοπωλεία της Τουρκίας. Το ισπανικό δώρο στον κόσμο της σούβλας λέγεται pinchitos, μικρά σουβλάκια από ποικίλα κρέατα. Μπορεί να γίνει από χοιρινό, το εθνικό κρέας της Ισπανίας, από κοτόπουλο και άλλα. Καμιά φορά τα φτιάχνουν από κιμά, άλλες φορές από κυβάκια. Οι γεύσεις διαφέρουν από συνταγή σε συνταγή: το κύμινο είναι δημοφιλές, για παράδειγμα, όπως επίσης το φρέσκο κολίανδρο και ο μαραθόσπορος, γεύσεις φερμένες όλες από την αραβική παράδοση της Βόρειας Αφρικής που έχει επηρεάσει αισθητά τη μαγειρική της Ισπανίας. Τα pinchitos θεωρούνται μεζές (τάπας). Βρίσκουμε τέτοια και ανάμεικτα με το κλασικό λουκάνικο chorizo και γαρίδες, ψημένα στα κάρβουνα.

Οι Γάλλοι έχουν τα brochettes τους, με διάφορες πρώτες ύλες, από κοτόπουλο μέχρι μπακαλιάρο. Πολλά απ' αυτά είναι σπεσιαλιτέ της μεσογειακής Γαλλίας, γύρω από την Προβηγκία. Ένα αγαπητό σουβλάκι εκεί περιέχει διάφορα αρνίσια εντόσθια, με τομάτα, κρεμμύδι και βασιλικό.

Παντού στον κόσμο, και στην Μεσόγειο και αλλού, το σουβλάκι είναι από τα κλασικά φαγητά του δρόμου, κάτι πρόχειρο, δηλαδή, που το τρώγει ο κόσμος στα όρθια και πολλές φορές καθοδόν. Ένα μέρος όπου η παράδοση αυτή είναι τεράστια και πολύ ζωντανή είναι η Λατινική Αμερική. Εκεί παντού υπάρχουν πλανόδιοι μάγειροι που ψήνουν διάφορα σουβλάκια σε καροτσάκια στον δρόμο.
Στη Βολιβία, για παράδειγμα, φτιάχνουν τα anticucho, μικρά σουβλάκια με εναλλάξ κομμάτια από κρέατα και πατάτες και σερβιρισμένα με μια σάλτσα από φιστίκια. Στο Περού σουβλίζουν διάφορα εντόσθια, μεταξύ των οποίων το φαβορί τους, μοσχαρίσια καρδιά μαριναρισμένη σε πικάντικη σάλτσα από σκόρδο, λάδι, μπαχαρικά και μια ειδική ντόπια καυτερή πιπεριά. H παράδοση αυτή κρατήθηκε και στη διασπορά. Στις νοτιοαμερικάνικες γειτονιές της Νέας Υόρκης, για παράδειγμα, κάθε βράδυ γίνεται ένα μυρωδάτο, γευστικότατο πανηγύρι από τέτοια φαγητά, ψημένα σε καροτσάκια στον δρόμο.

Από τα πιο ενδιαφέροντα σουβλιστά είναι αυτά που φτιάχνονται στην Καραϊβική, ίσως επειδή οι γεύσεις είναι υβρίδια δανεισμένες από πολλές άλλες κοντινές κουλτούρες. Ένα απλό σουβλάκι από αρνίσιο κρέας, για παράδειγμα, συνήθως γλυκίζει στη μαγειρική της Καραϊβικής επειδή το μαρινάρουν με μέλι, ξύδι και λάδι. Το αποτέλεσμα είναι ένα καραμελωμένο κρέας στη σούβλα, τραγανό απ' έξω και μαλακό από μέσα.

Αλλά ο συνδυασμός του ψητού αρνίσιου κρέατος και τελευταίως μόνο του χοιρινού, για λόγους οικονομίας, με το τζατζίκι, την ντομάτα και το κρεμμύδι (στην παραδοσιακή μορφή και όχι τη φαστφουντάδικη λογική με κάτι περίεργες σος) είναι αποκλειστικά ελληνική πατέντα, ίσως με ανατολίτικη καταγωγή.

Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που στην Ελλάδα το τυλιχτό σουβλάκι άρχισε να διαδίδεται τις δεκαετίες του '40 και του '50 σε προσφυγικές περιοχές, όπως η Δραπετσώνα, η Νίκαια και ο Κορυδαλλός. Λέγεται ότι στον Πειραιά το 1947 ένας Κωνσταντινουπολίτης άνοιξε φούρνο όπου πωλούσε πίτες σε μικρά ταψάκια, ενώ το 1950 εμφανίστηκε από την ίδια οικογένεια το πρώτο σουβλάκι κεμπάπ τυλιγμένο σε πίτα. Και από τότε, το σουβλάκι δεν μας πρόδωσε ποτέ...
cerebralism